jeszcze co do Einsteina :
O wielkim uczonym napisano około czterystu książek, ale niewiele w nich o nim powiedziano. Po śmierci Einsteina w 1955 roku, wykonawca jego testamentu, a zarazem przyjaciel Otto Nathan, wraz z Helen Duks, sekretarka, zrobili absolutnie wszystko, co było w ludzkiej mocy, aby wykreować te postać na kogoś w rodzaju laickiego świętego, człowieka bez skazy, w najgorszym razie pięknie roztargnionego.Sytuacja ulęgła zmianie, gdy w 1987 roku wyrokiem sadu nakazano Nathanowi udostępnienie Einsteinowskich archiwaliów. I tak się stało, oryginały powędrowały do Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, kopie pozostały w Stanach Zjednoczonych, w Bostonie i Princeton. Mimo ze utajniona pozostaje jeszcze cześć korespondencji Alberta z synami i Elsa, jego druga żona, poważni biografowie dysponują już teraz poważnym materiałem do stworzenia pełnego wizerunku człowieka, a może raczej wizerunku pełnego człowieka.Z możliwości tej skorzystał Denis Brian. Sięgnął po nie wykorzystywane dotychczas źródła, po relacje ludzi bliskich uczonemu, którzy zdecydowali się mówić otwarcie, w przekonaniu, ze ci, których taka otwartość mogłaby dotknąć, już nie żyją. Rezultat jest bardzo dobry, zamiast pomnika z brązu otrzymaliśmy wizerunek człowieka z krwi i kości, choć niekoniecznie taki, jak sobie dotychczas wyobrażaliśmy.Okazuje się, ze Einstein budził skrajne emocje, jedni uważali go za największego Żyda od czasów Chrystusa, a nawet Mojżesza, natomiast inni traktowali go jako największego szalbierza świata podkradającego pomysły naukowe innym.Był liberałem uznającym konieczność utworzenia rządu światowego i z tego powodu zarówno władze amerykańskie, jak i nazistowskie Niemcy traktowały go jako wroga państwa. Z relacji obydwu jego małżonek wynika oczywista prawda, ze jako mąż spisywał się źle, cokolwiek by to miało oznaczać. Miał nieślubną córkę. Jego naukowe wywody rozumiało zaledwie kilku ludzi na kuli ziemskiej, ale jego osoba, paradoksalnie, interesowali się wszyscy. Życie Einsteina upłynęło zgodnie z tym, co sam kiedyś powiedział o losie człowieka w ogóle: „Istnieje zbyt duża dysproporcja pomiędzy tym, kim człowiek jest, a tym, za kogo inni go uważają”. Uważano go za zagorzałego pacyfistę, choć przecież to on przyczynił się do skonstruowania bomby atomowej. Uważano go za najgłębszy umysł epoki, a tymczasem jego syn był chory na schizofrenie, niezdolny nie tylko do samodzielnego życia, ale i poruszania się po ulicy. Einstein jawił się wszystkim jako humanista ogarniający spojrzeniem cala ludzkość, ale oddał do adopcji swoje pierwsze dziecko urodzone przed ślubem i nie dostrzegał smutnego losu zaniedbywanych przez niego własnych dzieci. Obnosił się ze swoim upodobaniem samotnictwa, ale w gruncie rzeczy zawsze i wszędzie otoczony był kobietami: „Małżonkowie bardzo się różnili – czytamy. – Elsa starała się zachowywać pozory, Albert zaś na pozory gwizdał. Był spontaniczny i szczery, ona ostrożna i pojednawcza. Była wierna i kochająca żona, on zaś wskutek wielu pozamałżeńskich romansów zyskał wśród nielicznych osób, które o tym wiedziały, opinie kobieciarza. „Twierdził, ze nie znosi rozgłosu, ale z udzielonych przez niego wywiadów można by ułożyć gruby tom. Cenił skromność lecz, nie całkiem w zgodzie z nią, dawał się portretować. Deklarował się jako demokrata, ale posądzano go o komunizm. Nie milknie wrzawa wokół jego osoby, gdy tymczasem nie wiadomo, gdzie rozsypano jego prochy. Czy książka stawiająca takie znaki zapytania może być nieciekawa, zwłaszcza ze mało w niej komentarzy, a dużo faktów, listów, relacji naocznych świadków. Przy czym, i to trzeba wyraźnie podkreślić, ta książka nie zmierza do „zohydzenia” obrazu wielkiego człowieka, nie przedstawia go w złym świetle, lecz jedynie w świetle prawdziwym. Prace Denis Brania kończy aneks zatytułowany „Mózg Einsteina”. Aż trudno uwierzyć, co się działo i dzieje po śmierci z tym organem autora teorii względności. Przechowywany w słoju w prywatnym domu, poddawany sekcji, a wszystko to w nadziei, ze jego analiza pozwoli uchwycić istotę geniuszu. Jak dotąd, nadzieja ta spełza na niczym, natomiast prezentowana książka pozwala uchwycić istotę człowieczeństwa.